Fundacja dla Kina oraz Kino Pod Baranami zapraszają na jubileuszową, dwudziestą edycję Festiwalu Filmu Niemego – niezwykłego wydarzenia zabierającego widzów we wspaniałą podróż do początków kina. Podczas czterech festiwalowych dni, na ekranach zagoszczą słynni mistrzowie niemej komedii, tacy jak Charlie Chaplin, Buster Keaton i Harold Lloyd, ich wspaniałe filmowe partnerki, a także twórcy z Rosji oraz Francji. Pojawią się też dzieła bliższe współczesności, których twórcy kreatywnie odnoszą się do konwencji kina niemego. Pokazom, na wzór dawnych seansów z początku XX wieku, towarzyszyć będzie muzyka na żywo wykonywana przez niezwykłych artystów, występujących w rozmaitych składach: od solistów po wieloosobowe zespoły.
20. Festiwal Filmu Niemego to podwójna okazja do spojrzenia w przeszłość. Podobnie jak w latach ubiegłych, wydarzenie koncentrować się będzie wokół niezwykłego fenomenu kina sprzed przełomu dźwiękowego, a w programie znajdzie się szereg filmowych perełek, których pokazom towarzyszyć będzie muzyka na żywo wykonywana przez utalentowanych muzyków. Jednak filmowa wyprawa w przeszłość nabierze w tym roku dodatkowego, autotematycznego wymiaru. W związku z jubileuszem, Festiwal cofnie się bowiem do swoich własnych początków. W kuluarach będzie można usłyszeć wspomnienia z poprzednich edycji, na Rynku Głównym stanie wystawa plakatów festiwalowych, tu i ówdzie składane będą życzenia urodzinowe, a całość obchodów zainauguruje uroczysty toast oraz wspólne zdmuchiwanie świeczek z.. dwudziestu tortów.
Pierwsze skrzypce podczas Festiwalu będą grać mistrzowie niemej komedii, którym nieobce jest hasło „śmiech to zdrowie”. O jego nieprzemijającej aktualności przypomni Charlie Chaplin – twórca przezabawnych filmów komediowych oraz ikonicznej postaci kloszarda w meloniku i zbyt dużych butach. O talentach tej niezwykle istotnej dla historii filmu postaci, widzowie przekonają się oglądając Gorączkę złota – arcydzieło Chaplina, w którym przedziera się przez kanadyjskie śniegi w stałym stroju miejskiego włóczęgi. Mistrz komedii nie stronił również od modnych w swoich czasach filmowych przebieranek, co doskonale widać w Pielgrzymie. Podobnie jak Bartosz Bielenia w wyświetlanym nieustannie w kinach Bożym Ciele (2019), Charlie wkracza do małej miejscowości w stroju pastora i obejmuje nadzór nad lokalną parafią. Fałszywy duchowny ma szereg pomysłów na przyciągnięcie wiernych do kościoła: organistę zastępuje orkiestrą jazzową, a zamiast zbiórki na tacę organizuje grę w kości. Podczas Festiwalu Chaplin zaprezentuje się również w nieco poważniejszej wersji. W słodko-gorzkiej komedii romantycznej Emigrant, wyrazi rozczarowanie mityczną Ameryką i pod płaszczykiem humoru opowie o wielkich trudach emigracji z ojczyzny. Na ekranie pojawi się także zestaw wczesnych filmów krótkometrażowych z udziałem mistrza burleski – m.in. brawurowe Charlie bokserem.
Drugą postacią zaliczaną w poczet wielkich mistrzów amerykańskiej niemej komedii jest Buster Keaton. W przeciwieństwie do Chaplina, nie wykreował on swojego ekranowego alter ego, lecz konsekwentnie wcielał się w różne postacie. Jego znakiem rozpoznawczym była słynna „kamienna twarz”, która nigdy nie wykrzywiała się w uśmiechu. Pokaz Rozkoszy gościnności, jednego z najbardziej cenionych filmów Keatona, uroczyście otworzy Festiwal, a zgromadzeni w sali Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha widzowie na własne oczy przekonają się, czy zwaśnione rody McKayów i Confieldów po latach walki na śmierć i życie zdołają się pogodzić. Keaton zademonstruje swój talent także w filmie pod urokliwym tytułem Buster i milion krów – gdzie w czasie pracy na farmie zaprzyjaźni się z pewną wyjątkową mućką. Prezentację jego twórczości dopełni projekcja filmów krótkich, w programie której znajdą się m.in. kultowi Policjanci.
Trio geniuszy komedii zamyka, pozostający nieco w cieniu sławniejszych kolegów, Harold Lloyd – ucieleśnienie przeciętności, z którym swego czasu utożsamiał się niejeden młody Amerykanin. W swoim najsłynniejszym filmie Jeszcze wyżej, prezentowanym w trakcie Festiwalu Filmu Niemego, ten everyman w rogowych okularach zademonstruje nietypową strategię walki o awans zawodowy. Scena, w której bohater zwisa z wieżowca trzymając się wskazówki ogromnego zegara, na stałe zapisała się w historii kina. Wszystko o nieszablonowych sposobach zarabiania wie duet komików znanych w Polsce jako Flip i Flap. Stan Laurel i Oliver Hardy (bo takie nazwiska nosili naprawdę ci niezwykle charakterystyczni aktorzy) zaprezentują się krakowskiej widowni w zestawie krótkich filmów, pełnych pomysłowych gagów oraz brawurowych ucieczek.
Filmy mistrzów komedii nie byłyby tym samym bez obecności znakomitych aktorek. Na ekran wkroczy m.in. fascynująca Mabel Normand, stała współpracownica wytwórni Keystone i Macka Sennetta, która wystąpiła w aż dwunastu filmach z Chaplinem. Warto wypatrywać także niezwykłej Edny Purviance, która pojawi się w programie aż trzykrotnie (w filmach: Charlie bokserem, Emigrant oraz Pielgrzym) oraz ujmującej Marion Davies (Pielgrzym), która w latach 40. wystąpiła w przełomowym dziele Orsona Wellesa Obywatel Kane.
Międzynarodowy wymiar nada Festiwalowi pochodzący z Francji Max Linder – pierwszy komik cieszący się światową sławą, z powodzeniem łączący karierę ekranową z występami na scenie teatralnej, z którego inspirację czerpał sam Chaplin. Ten showman z krwi i kości pojawi się na ekranie jako uciekający przed pechem elegant w filmie Siedem lat nieszczęść. A skoro już o fortunie mowa, warto wspomnieć również o przybyłym do Krakowa z Rosji Szczęściu Aleksandra Miedwiedkina. Ta komediowa bajka o trudnym losie sowieckiego rolnika, ze względu na swoją satyryczną wymowę, przeleżała na półkach niemal 40 lat. Światło dzienne ujrzała dopiero w latach 60-tych, wywołując sensację w Związku Radzieckim oraz Europie Zachodniej.
Bliższy współczesności komentarz do kina niemego zapewni Mel Brooks – twórca uznawany w swoich czasach za niezrównanego mistrza komedii. Po udanej satyrze na świat Dzikiego Zachodu (Płonące siodła), urodzony w Nowym Jorku komik zrealizował Nieme kino – komedię o potyczkach ekscentrycznego reżysera marzącego o nakręceniu filmu pozbawionego dźwięku. Na ekranie, obok samego Brooksa, pojawił się niezrównany Marty Feldman (pamiętny Igor z Młodego Frankensteina) oraz szereg gwiazd Hollywood, m.in. Burt Reynolds, James Caan i Liza Minnelli. Gratką dla wielbicieli teatru i literatury będzie autorska wariacja na temat niemego kina, jaką zostawił po sobie słynny dramaturg Samuel Beckett. Wyreżyserowany przez Alana Schneidera Film, do którego twórca Czekając na Godota stworzył scenariusz, to surrealistyczny pościg, w którym sędziwy już Buster Keaton ucieka przed budzącym grozę, wszechwidzącym okiem. Pokaz uzupełni dokument Notfilm Rossa Lipmana, przedstawiający kulisy powstawania słynnego Filmu.
20. Festiwal Filmu Niemego to także seria niezwykłych wydarzeń towarzyszących. Wyjątkowa projekcja Tajemnicy pokoju nr 100 – polskiej komedii z 1914 roku, odnalezionej w 2000 roku w archiwum filmowym w Amsterdamie – poprzedzona zostanie wykładem odkrywców filmu: Jerzego Maśnickiego i Kamila Stepana. O odpowiednią kondycję uczestników Festiwalu zatroszczą się prowadzący sobotnie warsztaty jogi śmiechu, natomiast wrażeń estetycznych dostarczy wystawa festiwalowych plakatów. Punktem kulminacyjnym Festiwalu będzie taneczne Afterparty w klubie Betel, podczas którego na ekranie pojawi się Charlie Chaplin, a za konsolą DJską staną tym razem sami organizatorzy Festiwalu. W programie tradycyjnie znalazło się również specjalne wydarzenie dla najmłodszych fanów kina: wyjątkowa odsłona Baranków Dzieciom. W ramach niedzielnego spotkania, maluchy wyruszą w kosmos za sprawą fantastycznej Podróży na Księżyc Georges’a Méliesa (oczywiście w towarzystwie muzyki wykonywanej na żywo), a po seansie wspólnie z zespołem SALK wykonają akompaniament do krótkiego filmu.
Festiwal Filmu Niemego z założenia odwołuje się do konwencji pokazów filmowych z początku XX wieku, nadając im jednak nowy, współczesny wymiar. Projekcjom filmów towarzyszy muzyka na żywo w wykonaniu różnorodnych artystów – z Polski i nie tylko. Podczas 20. edycji Festiwalu Acoustic Ethno Orchestra, pod wodzą Macieja Trifondisa zapewni słuchaczom podróż przez kontynenty i kultury, Kraków Street Band rozbudzi wszystkich niesamowitą energią, a formacja Vladimirska (z gościnnym udziałem Tomka Kruka) spowije widownię folkowymi brzmieniami. Na kinową scenę wkroczą także energiczne tria: eklektyczna Pokusa, wieloletni przyjaciele festiwalu Semi-Invented Trio (Konarski/Chytrzyński/Berny) oraz nawiązujące do magii muzyki ludowej trio Waldemara Rychłego. Zabrzmią również kompozycje przygotowane przez muzyków znanych m.in. z działalności w popularnej formacji Mitch&Mitch – Miłosza Pękalę i Bartosza Webera czy melancholijna, intertekstualna karuzela dźwięków, którą rozkręci duet Kirszenbaum. Leszek „Hefi” Wiśniowski podczas swojego solowego występu wykorzysta flety, saksofon oraz klarnet basowy, a prof. Lesław Lic – ulubiony taper Krakowa – jak co roku zasiądzie do klawiszy, aby przypomnieć widzom ponadczasowe melodie, które mogą stanowić idealne tło do komediowych gagów.
